Voorbeelden van sociale innovatie – hoe je met creativiteit elk probleem kunt oplossen

Sociale innovatie zou je kunnen omschrijven als een proces waarin je oplossingen ontwikkelt voor maatschappelijke uitdagingen. Dat is althans de vorm van sociale innovatie waar wij ons op richten. Het ontwikkelen van oplossingen voor complexe sociale vraagstukken is natuurlijk prachtig, maar voor velen zal het klinken als een haast onmogelijke opgave. Waar begin je? En hoe pak je het aan? In dit artikel geef ik je graag wat tips. En hoe kan ik dat beter doen dan aan de hand van een aantal inspirerende voorbeelden van sociale innovatie:

Sociale vraagstukken (problemen die veel mensen in een maatschappij raken) zijn niet bepaald zeldzaam. Dit soort problemen varieert van enorme wereldwijde problemen zoals klimaatverandering of het verlies aan biodiversiteit tot ‘kleinere’, maar evengoed zeer ingrijpende problemen zoals arbeidsmarktdiscriminatie, rijden onder invloed, het lerarentekort of een hongersnood. Maatschappelijke problemen kunnen ook meer gelokaliseerd zijn. Denk bijvoorbeeld aan een onveilig kruispunt waar veel ongelukken gebeuren, een rattenplaag in een bepaalde wijk of hooligans die flink huishouden als hun club een rivaliserend team treft.

Het vinden van oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken vraagt nogal wat creativiteit. Als een voor-de-hand-liggende aanpak voldoende was geweest zaten we immers niet meer met de ellende.

Gelukkig zijn er vele manieren om creativiteit te structureren. Met de juiste aanpak kun je creatief denken inzetten om tot elegante oplossingen te komen. Laten we eens wat mooie voorbeelden van sociale innovatie bekijken. Wat kunnen we van deze oplossingen leren?

Zoek de oplossing in een ander vakgebied:

Hoe een bezoekje aan de dierentuin levens kan redden 

Halverwege de negentiende eeuw was de Franse arts Étienne Tarnier naarstig op zoek naar een oplossing voor een afschuwelijk probleem; veel vroeggeboren baby’s overleden in het ziekenhuis. De medische wereld had het probleem nog niet weten op te lossen en ook Tarnier zou de oplossing waarschijnlijk niet hebben gevonden …als hij niet een bezoekje had gebracht aan de dierentuin van Parijs.

In de dierentuin viel het oog van Tarnier op een wonderlijk apparaat dat werd gebruikt om eieren uit te broeden. Vol bewondering keek hij naar de broedkast waarin de eieren warm werden gehouden. De arts herkende in de broedkast een oplossing voor een vergelijkbaar probleem in het ziekenhuis en gebruikte dit inzicht om een kist te ontwikkelen waarin te vroeg geboren baby’s warm konden worden gehouden. Binnen drie jaar na de uitvinding van deze ‘couveuse‘ was het percentage zuigelingen dat overleed al met 50% gedaald.

We hebben de neiging om oplossingen te zoeken in ons eigen vakgebied. De kans is echter groot dat iemand jouw probleem al heeft opgelost in een totaal andere context. Kijk dus goed naar gebieden waar een vergelijkbare situatie zich voordoet en bestudeer hoe mensen er in die situatie mee omgaan. Wat kun je leren van de aanpak die men hier hanteert?

Het zoeken naar oplossingen in andere vakgebieden is niet ongebruikelijk in de medische wereld. Niet alleen de dierentuin bleek een vruchtbare plek te zijn voor innovatie-inspiratie; ook oplossingen uit luxe hotels en zelfs de luchtvaart zijn dankbaar overgenomen.

Hoewel experts in andere vakgebieden het zware werk soms al voor je hebben gedaan, hoef je niet altijd ver te zoeken voor een oplossing. Sterker nog, soms hoef je niet eens te focussen op het probleem. In sommige gevallen is het effectiever om te focussen op de paar gebieden waar jouw probleem zich niet voordoet.

Zoek de positieve uitzonderingen:

Waarom je soms je probleem het beste kunt negeren 

Soms lijkt een uitdaging zo hopeloos dat het zinloos lijkt om zelfs maar te proberen een oplossing te vinden. Neem bijvoorbeeld de vreselijke hongersnood die Vietnam trof in de jaren ’90. Als gevolg van een mislukte oogst en slechte economische omstandigheden was op enig moment 65% van de kinderen onder de 5 flink ondervoed. Als er niet snel iets zou gebeuren, zouden velen het niet overleven.

De Amerikaanse stichting Save the Children besloot om te onderzoeken of er ook positieve uitzonderingen bestonden. Zouden er hele arme gezinnen zijn met kinderen op een gezond gewicht? Tot verbazing van de onderzoekers bleken deze gezinnen inderdaad te bestaan. Door te bestuderen wat deze uitzonderlijke gezinnen (onbewust) anders deden dan de gezinnen met ondervoede kinderen, was Save the Children in staat om een programma te ontwikkelen dat vele levens zou redden. Vaak kunnen kleine gewoontes en schijnbaar onbelangrijke details een enorm verschil maken. Als je deze succes-factoren weet te identificeren kun je serieuze impact maken.

Sommigen zullen het focussen op de weinige gezinnen met gezonde kinderen aanvankelijk ongetwijfeld hebben bestempeld als onethisch. Echte sociale innovators weten echter dat je zo nu en dan je oordeel moet opschorten en zelfs een schijnbaar belachelijke aanpak serieus moet overwegen. Het zijn tenslotte vaak de meest ridicule ideeën die het meest effectief blijken.

Stel je oordeel uit:

Je gekste idee zou weleens het meest effectief kunnen zijn 

In 1995 werd Antanas Mockus burgemeester van Bogotá, de hoofdstad van Colombia. Mockus werd als burgemeester verantwoordelijk voor het aanpakken van grote maatschappelijke problemen. Een van deze problemen was het schrikbarend grote aantal verkeersslachtoffers. Ondanks de 3200 verkeersagenten die de stad rijk was, vonden er maar liefst 1750 dodelijke ongelukken plaats per jaar.

Mockus realiseerde zich dat conventionele methoden niet veel zouden uithalen. Hij besloot om het radicaal anders te doen. Hij stelde voor om ALLE verkeersagenten te ontslaan. 420 van deze agenten zouden echter worden heropgeleid als mimespeler. Hun belangrijkste taak: rode kaarten uitdelen bij verkeersovertredingen (en witte voor goed gedrag) en degenen die zich niet aan de verkeersregels houden voor schut zetten.

Zoals te verwachten, waren zowel de pers als de oppositie verbijsterd over dit bizarre idee. Had de burgemeester last van een zonnesteek? Geschokte journalisten vroegen: “Maar kunnen ze nog wel boetes uitschrijven?” Mockus antwoorde hen zonder spier te vertrekken: “Natuurlijk niet. Dat is niet hun taak.”

Hoewel het klinkt als een krankzinnig idee, had Mockus goede redenen voor dit gewaagde experiment. Hij begreep hoe belangrijk eergevoel is voor Colombianen. De gemiddelde Colombiaan is banger om voor schut gezet te worden dan om een boete te krijgen. Bovendien zou het feit dat de mimespelers geen boetes kunnen uitschrijven ervoor zorgen dat een grote bron van corruptie wordt weggenomen.

Mockus hield voet bij stuk. 3200 verkeersagenten werden vervangen door 420 mimespelers.

…

Het aantal verkeersongelukken met dodelijke afloop daalde met maar liefst 68%.

Durf de Mockus te zijn in je vakgebied. En moedig ook vooral de ‘Mockusjes’ onder je medewerkers aan hun gekke ideeën te delen. Stel je oordeel uit en creëer een voedingsbodem voor innovatie.

Op zoek naar meer voorbeelden van sociale innovatie?

Download ons gratis ebook ‘Creatief problemen oplossen‘ voor meer inspirerende voorbeelden van sociale innovatie en handige tips voor het vinden van slimme oplossingen.