Tegenstellingen gebruiken om te innoveren

Tegenstellingen gebruiken om te innoveren

Veel problemen bestaan uit een tegenstelling van belangen. Je wilt twee dingen die niet met elkaar te verenigen lijken. Je hebt bijvoorbeeld meer rekenkracht nodig, maar moet ook bezuinigen. En apparatuur kost nu eenmaal geld. Zoals de Engelsen zo mooi zeggen ‘You can’t have your cake and eat it too.’ Beide doelen zijn in principe haalbaar, maar het lijkt onmogelijk om ze tegelijkertijd te bereiken. Op het eerste gezicht lijkt het er dus op dat je een keuze moet maken. Óf bezuinigen, óf nieuwe apparatuur aanschaffen.

Tegenstellingen zijn ontzettend irritante dilemma’s. Het zijn opdrachten die gedoemd lijken om te mislukken. Toch zijn juist deze vervelende situaties reden om enthousiast op te veren. Tegenstellingen zijn namelijk uitgelezen kansen om te innoveren. Elke tegenstelling is een kans voor een creatieve oplossing. Neem het voorbeeld dat ik hierboven aanhaalde; zorgen voor meer rekenkracht, terwijl dit geen cent extra mag kosten. Dit was de onmogelijke opgave die de mensen van het zogenaamde SETI-project voor hun kiezen kregen.

Een onbetaalbare oplossing

SETI staat voor ‘Search for Extraterrestial Intelligence’, oftewel: de zoektocht naar buitenaards leven. Deze zoektocht vindt onder andere plaats door signalen te analyseren die zijn opgepikt door radiotelescopen. Helaas is dit nogal een intensief klusje, dat veel rekenkracht vereist. In de jaren 90 begon de benodigde rekenkracht een probleem te worden. Er was veel meer rekenkracht nodig dan de SETI-onderzoekers beschikbaar hadden, maar tegelijkertijd was er geen budget voor de aanschaf van nieuwe supercomputers. De opdracht die de ingenieurs van SETI meekregen: onze rekenkracht moet verdubbelen of zelfs verdriedubbelen, maar het mag geen cent extra kosten.

Nogal een uitdaging, want supercomputers zijn niet goedkoop. De oplossing kwam uiteindelijk uit de koker van David Gedye, een wetenschapper die zich aan de Universiteit van Californië in Berkeley bezighield met SETI. Gedye realiseerde zich dat de extra rekenkracht niet per se uit het budget van SETI hoefde te komen. Hij wist dat de meeste mensen maar een fractie van de rekenkracht van hun pc gebruiken en bedacht zich dat hij hier weleens gebruik van zou kunnen maken. Gedye bedacht SETI@home; consumenten kunnen de ongebruikte rekenkracht van hun pc ‘doneren’ aan een bepaald doel (zoals het zoeken naar buitenaards leven). De overtollige rekenkracht van al deze consumenten-pc’s wordt vervolgens ingezet om analysewerk te doen. Het idee bleek een gouden greep. Sinds het project gelanceerd is hebben miljoenen mensen wereldwijd hun rekenkracht gedoneerd aan SETI. Al deze beetjes samen vormen feitelijk een gigantische supercomputer. En deze supercomputer kost SETI geen cent!

“Tegenstellingen blijken vaak aannames, gebaseerd op generalisaties.”

Klopt je tegenstelling wel?

Tegenstellingen vind je overal. Je hoort ze in de politiek, je leest ze in visiestukken en als je pech hebt hoor je ze van je leidinggevende. Denk aan uitspraken als deze:

• We willen sneller resultaat tegen lagere kosten
• We willen de productie verdubbelen en dat moet in de helft van de tijd
• We willen meer wegen én meer groen

Maar hoe kansloos veel tegenstellingen ook klinken, vaak kun je er juist je voordeel mee doen.

Tegenstellingen zijn (net als tegenslagen) eigenlijk ‘blessings in disguise’. Je kunt ze gebruiken om te innoveren. De meeste tegenstellingen zijn namelijk onwaar. Bij nadere inspectie blijken tegenstellingen vaak aannames, gebaseerd op generalisaties.

We gaan er bijna automatisch vanuit dat sneller resultaat extra geld kost, dat het verdubbelen van de productie extra tijd kost en dat meer asfalt ten koste gaat van natuur. Maar kloppen die aannames in jouw specifieke geval wel? Vaak is niet alle informatie bekend of doe je aannames die niet kloppen.

Neem de wasmachine. Al vele decennia is het een helse klus om een wasmachine te verhuizen. In elke wasmachine zit immers een loeizwaar betonblok. Dit blok heeft natuurlijk een functie: het zorgt dat je wasmachine niet ‘aan de wandel’ gaat tijdens het draaien van je wasjes. Het zal vele mensen hun rug hebben gekost en nog veel meer mensen tot wanhoop hebben gedreven. De schijnbare tegenstelling die velen zullen hebben gezien: Hoe kunnen we de wasmachine licht genoeg maken om te tillen én tegelijkertijd zorgen dat het apparaat zwaar genoeg is om te blijven staan tijdens het draaien van een programma?

Die twee doelen lijken onverenigbaar. De wasmachine moet tegelijkertijd licht én zwaar zijn. Tot je beseft dat dit een valse tegenstelling is. De wasmachine hoeft namelijk helemaal niet tegelijkertijd licht en zwaar te zijn. Hij hoeft alleen maar licht te zijn als je hem wilt verplaatsen. En dat is een ander moment dan wanneer de wasmachine in gebruik is.

Een student van de Nottingham Trent University in Engeland bedacht een briljante oplossing: een wasmachine met waterreservoir als gewicht. Moet je de wasmachine verplaatsen, dan laat je de watertank leeglopen. Staat de wasmachine op zijn plek, dan vul je de tank en blijft de machine stevig staan.

Win-win in plaats van een compromis

Het is verleidelijk om bij een schijnbare tegenstelling te kiezen voor de makkelijke weg: een compromis. Hoewel je er soms niet aan zult ontkomen, is het verstandig om de neiging te gaan polderen eerst even te onderdrukken. Bij een compromis tussen twee belangen zal doorgaans namelijk geen van beide belangen optimaal uit de verf komen. Je eindigt met een resultaat waar iedereen mee kan leven, maar waar niemand  echt blij van wordt.

Ga in plaats daarvan na of de tegenstelling niet een goede gelegenheid is om te innoveren. Kun je een creatieve oplossing bedenken? Probeer niet beide doelen een beetje te bereiken, maar kijk of je beide volledig kunt realiseren. Tegenstellingen gebruiken om te innoveren leidt tot win-win situaties.

Zet het maken van een compromis dus even uit je hoofd en ga na of de tegenstelling wel klopt. Welke aannames doe je? Moeten beide zaken bijvoorbeeld echt op hetzelfde moment of in dezelfde ruimte plaatsvinden? En zijn beide doelen wel zo onlosmakelijk aan elkaar verbonden als je in eerste instantie denkt?

Tegenstellingen gebruiken om te innoveren: enkele voorbeelden

Ter inspiratie zijn hier een drietal voorbeelden van creatieve oplossingen die ervoor zorgden dat beide, ogenschijnlijk tegenstrijdige, doelen werden behaald:

Stierenrennen zonder stieren

In Spanje is de traditie van het stierenrennen nog altijd populair. Toch klinkt de kritiek steeds luider. Het stierenrennen is niet alleen een gevaarlijke traditie waarbij regelmatig gewonden (en zelfs doden) vallen, maar het wordt ook heftig bekritiseerd om het dierenleed dat erbij komt kijken.

Opgave: het dierenleed wegnemen & tegelijkertijd de traditie behouden.

Aanname: je hebt stieren nodig om de Spaanse traditie van het stierenrennen te behouden.

Oplossing: de stieren vervangen door enorme ballen die een heuvel afrollen.

Een kalmerende wachttijd

Een Duitse alzheimerkliniek had een terugkerend probleem. Regelmatig sloegen demente patiënten op de vlucht. Wat gebeurde er keer op keer; de patiënt herkent zijn of haar omgeving niet, raakt in paniek en vlucht de kliniek uit. Het gevolg hiervan is dat een patiënt door de stad dwaalt, dat de familie ontzettend ongerust is en dat de politie moet worden ingeschakeld om de patiënt op te sporen. Het is bovendien gevaarlijk als iemand met zware dementie alleen over straat zwerft. Toch wilde de kliniek de deuren niet op slot doen. Als patiënten zouden merken dat ze niet weg kunnen, zouden ze namelijk alleen maar meer in paniek raken.

Opgave: voorkomen dat patiënten de stad in vluchten & tegelijkertijd de deuren van de kliniek open houden.

Aanname: we moeten patiënten binnenhouden om te voorkomen dat ze weglopen.

Oplossing: we plaatsen een (herkenbare) nep-bushalte voor de deur. Een bushalte waar nooit een bus stopt. Patiënten herkennen de bushalte en gaan zitten om te wachten tot de bus komt om hen naar huis te brengen. Terwijl de patiënt zit te wachten kalmeert hij of zij. Na een tijdje komt iemand van de verpleging voorbij om te laten weten dat de bus vertraging heeft, maar dat mevrouw of meneer binnen wel een kopje koffie kan krijgen.

Betalen per lach

Door een verhoging van de belastingtarieven in 2013 kwamen veel Spaanse theaters in de problemen. Bezoekers vonden de ticketprijs belachelijk hoog geworden en bleven weg. Het verlagen van de ticketprijzen zou voor de theaters echter een daling in de inkomsten betekenen.

Opgave: de ticketprijzen verlagen & tegelijkertijd de inkomsten gelijkhouden.

Aanname: een lagere entreeprijs leidt tot minder inkomsten.

Oplossing: entree is gratis, maar je betaalt achteraf voor het aantal keer dat je hebt gelachen. Was het niet leuk, dan betaal je dus niets.

Kun jij jouw tegenstellingen gebruiken om te innoveren?

Met welke tegenstelling heb jij te maken? Kloppen de aannames die je doet? Of kun je een onmogelijke opgave wellicht omtoveren tot een briljante win-win situatie?