SCAMPER: een klassieke brainstorm-techniek

SCAMPER is een echte brainstorm-klassieker. Het is een eenvoudige creatieve checklist, ontwikkeld door de Amerikaanse schrijver Bob Eberle. Hij ontwikkelde een simpel ezelsbruggetje gebaseerd op het werk van brainstormgoeroe Alex Osborn.

SCAMPER is een Engelse afkorting voor zeven creatieve principes die staan voor:

S = Substitute
C = Combine
A = Adapt
M = Magnify or Minimise
P = Put to Other Uses
E = Eliminate
R = Rearrange

Vrij vertaald zou je in het Nederlands het volgende ezelsbruggetje kunnen gebruiken:

S = Selecteer en vervang
C = Combineren
A = Aanpassen
M = Maak het groter of kleiner
P = Pas het anders toe
E = Elimineer
R = Rare volgorde

Elke letter (en dus techniek) kan op meerdere manieren worden ingezet. Bij elke techniek kun je verschillende vragen stellen om je onderwerp te onderzoeken. Het doel van de technieken is om je aan het denken te zetten en om je te helpen om tot creatieve ideeën te komen.

Ik raad je aan om van tevoren – per techniek – een lijst samen te stellen met vragen die passen bij jouw uitdaging. Om je alvast op gang te helpen, heb ik hieronder een aantal voorbeeldvragen per techniek genoteerd.

Selecteer en vervang (Substitute)
Alles is te vervangen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan; een naam, geur, kleur, vorm, smaak of regel. Maar ook ideeën, mensen en processen zijn te vervangen. Wanneer je een onderdeel vervangt door een ander onderdeel, dan ontstaat er een nieuwe situatie. Hoe origineler de vervanging is, hoe spannender het eindresultaat.

• Kunnen we een (goedkoper, duurzamer of lichter) alternatief gebruiken?
• Kunnen we onderdelen (van ons proces, product of dienst) vervangen?
• Kunnen we een andere structuur (of textuur) gebruiken?
• Kunnen we een ander materiaal gebruiken?
• Kunnen we een andere techniek gebruiken?

Combineren (Combine)
Nieuwe ideeën ontstaan wanneer je dingen samenbrengt die ervoor nog niet bij elkaar hoorden. Creatieve ideeën zijn altijd nieuwe combinaties van bestaande elementen (ideeën, materialen, diensten, producten, processen etc).

• Kunnen we onze uitdaging met een andere uitdaging combineren?
• Kunnen we onderdelen combineren?
• Kunnen we functies samenvoegen?
• Kunnen we onze verschillende producten combineren tot één nieuw product?
• Kunnen we ideeën combineren?
• Kunnen we ons product combineren met een ander product?

Aanpassen (Adapt)
Charles Darwin schreef het al in zijn boek over de evolutietheorie; Het is niet de sterkste die overleeft, maar degene die zich het beste kan aanpassen aan de omstandigheden. Wat in het dierenrijk geldt, geldt ook in het bedrijfsleven; aanpassingsvermogen is een cruciale eigenschap. Blijf daarom altijd alert op slimme ideeën en oplossingen buiten je bedrijf waar je van kunt leren (of die je zelf kunt toepassen).

• Welke ideeën (uit een andere markt) kunnen we gebruiken?
  (… op het gebied van duurzaamheid, innovatie, bezuinigingen, groei, werving & selectie etc.)
• Welke slimme oplossingen kunnen we overnemen van andere bedrijven?
• Hoe lost de natuur ons probleem op? Kunnen we deze oplossing kopiëren? 
• Welke efficiënte processen kunnen we overnemen van andere bedrijven?
• Kunnen we ons product/dienst aanpassen voor een andere markt? 

Maak het groter of kleiner (Magnify or Minimise)
Verander de vorm en je zult direct de aandacht krijgen van je publiek. Kunstenaars maken hier dankbaar gebruik van. Denk bijvoorbeeld aan de gigantische badeend van Florentijn Hofman. Maar ook bedrijven kunnen gebruik maken van dit principe. Speel eens met het groter of kleiner maken van je onderwerp of verander de vorm. Daag jezelf uit om een spannende nieuwe versie van je product/dienst te ontwerpen.

• Hoe kunnen we het extreem klein maken?
• Hoe kunnen we het extreem groot maken?
• Hoe kunnen we het lichter, sneller of sterker maken?
• Welke extra functies kunnen we toevoegen?
• Kunnen we de kleur, vorm of geur veranderen?

 Pas het anders toe (Put to Other Uses)
In ons werk doen we continu aannames over hoe dingen werken en waar dingen voor bedoeld zijn. Deze techniek gaat over je eigen aannames en over wat iedereen heel vanzelfsprekend vindt. Wijk daar eens vanaf. Een baksteen is gemaakt om huizen mee te bouwen en muren mee te metselen. Toch zijn er nog oneindig veel andere doelen waar je zo’n ding voor kunt gebruiken. Je kunt een baksteen ook als opstapje gebruiken, je kunt er een ruit mee ingooien of je kunt hem op een stapel papieren leggen om te voorkomen dat deze wegwaaien… 

• Op welke andere manier kunnen we ons product inzetten?
• Wat zouden andere redenen kunnen zijn om ons product te gebruiken?
• Hoe kunnen we ons ‘afval’ hergebruiken? 
• Welke bedrijven of mensen zouden nog meer kunnen profiteren van ons product?
• Kunnen we onze dienstverlening in een andere markt aanbieden?

Elimineer (eliminate)
Het verwijderen van zaken kan een hele krachtige manier zijn om jezelf aan het denken te zetten. Zeker bij creatieve mensen en innovatieve bedrijven komen er steeds nieuwe ideeën bij. Probeer daarom ook eens grote schoonmaak te houden en te kijken wat er weg kan. Denk ‘Lean’ en probeer de onnodige zaken zoveel mogelijk terug te dringen.

• Welke (geschreven of ongeschreven) regels kunnen we verwijderen?
• Welke stappen kunnen we uit het proces halen?
• Wat is cruciaal voor onze bedrijfsvoering? Hoe kunnen we zonder dit onderdeel?
• Hoe kunnen we ons proces versimpelen? Wat moeten we hiervoor weghalen?
• Wat is niet essentieel voor ons bedrijf/proces? Kan het weg?
• Kunnen we ons proces/product of dienst kleiner of compacter maken?

Rare volgorde (rearrange)
Het veranderen van de volgorde kan tot hele creatieve ideeën leiden. Je kunt de volgorde van de stappen in een proces veranderen, maar ook in een product of dienst. Denk bijvoorbeeld aan IKEA waar klanten de producten eerst kopen en hierna zelf thuis in elkaar zetten. 

• Kunnen we de volgorde veranderen?
• Kunnen we het proces anders inrichten?
• Kunnen we achteruit werken?
• Kunnen we het tegenovergestelde doen?
• Kunnen we onderdelen van plek wisselen?

Zoals je zult begrijpen is de lijst hierboven niet compleet. Bestudeer de verschillende technieken van SCAMPER en voeg je eigen vragen toe. Gebruik SCAMPER in je team om samen op zoek te gaan naar nieuwe ideeën om te innoveren.

Behoefte aan nog meer creatieve denktechnieken?

Meld je aan voor onze open workshop ‘Creatief Problemen Oplossen‘ of neem contact op over een van onze incompany workshops.

Flickr Creative Commons Image via Benjamin Esham.