Hoe verzin je een goede focusvraag?

Het belang van een goede focusvraag hebben we al vaker benadrukt. De vraag die je stelt bepaalt in welke hoek je naar oplossingen zoekt. Daarom is het verstandig om meerdere vragen te overwegen. Maar hoe bedenk je verschillende vragen om vervolgens de beste uit te kiezen?

De zoektocht naar de perfecte focusvraag

Hoe belangrijk het is om de juiste focusvraag te formuleren hebben we in eerdere artikelen al uitgebreid besproken. Begin niet te snel met het bedenken van mogelijke oplossingen, maar denk eerst even rustig na over de mogelijke vragen die je zou kunnen stellen. Welke vraag je stelt bepaalt in welke hoek je oplossingen zoekt, dus overweeg ten minste een aantal verschillende vragen. Vervolgens kies je uit de mogelijkheden de meest prikkelende vraagstelling. Of beter nog: meerdere vragen die elk een net iets andere invalshoek hebben.

Allemaal leuk en aardig, maar hoe doe je dat? Hoe bedenk je (veel) verschillende vragen voor dezelfde uitdaging? In de praktijk blijkt dat veel mensen dat nog knap lastig vinden.

Gelukkig zijn er voor het bedenken van mogelijke vragen, net als voor het genereren van creatieve ideeën, enkele handige trucs.

In dit artikel beschrijf ik drie methodes om snel verschillende vragen te genereren.

1. Zou het niet fijn zijn als…

Deze techniek lijkt sterk op de creatieve denktechniek ‘Wishful Thinking’. Maar waar je Wishful Thinking gebruikt om creatieve ideeën te genereren, gebruik je de techniek ‘Zou het niet fijn zijn als…’ om verschillende vraagstellingen te bedenken.

Bij deze techniek denk je (al dan niet in een groepje) na over mogelijke gewenste uitkomsten rond de algemene uitdaging. Dit doe je door de zin ‘Zou het niet fijn zijn als…’ af te maken. Bedenk verschillende manieren om de zin te voltooien.

Stel bijvoorbeeld dat het vinden van jong talent een probleem is voor je organisatie. Mogelijke manieren om de zin ‘Zou het niet fijn zijn als…’ te voltooien zijn in dit geval:

• Zou het niet fijn zijn als jong talent ons weet te vinden?

• Zou het niet fijn zijn als toptalent graag voor ons zou willen werken?

• Zou het niet fijn zijn als we bekend staan als de beste werkgever in deze branche?

• Zou het niet fijn zijn als veel talentvolle jongeren bij ons stage komen lopen?

Uiteraard kan dit lijstje nog veel langer zijn. Bedenk zoveel mogelijk manieren om de zin aan te vullen. Ook bij het bedenken van een goede focusvraag is kwantiteit belangrijk.

Wanneer je eenmaal een lange lijst met ‘Zou het niet fijn zijn als’-vragen hebt kies je de vragen die het meest inspireren en die je het meest kansrijk acht. Deze vragen zet je om in focusvragen. Begin deze focusvragen bij voorkeur met ‘Hoe kunnen we’ of ‘Hoe zorgen we’. Bovenstaande ‘Zou het niet fijn zijn als’-vragen zou je bijvoorbeeld kunnen omzetten in de volgende focusvragen:

• Hoe zorgen we dat jong talent ons weet te vinden?

• Hoe zorgen we dat toptalent graag voor ons wil werken?

• Hoe zorgen we dat we bekend komen te staan als de beste werkgever in onze branche?

• Hoe zorgen we dat talentvolle jongeren bij ons stage komen lopen?

Vergeet niet om je focusvraag te toetsen aan de focus checklist.

2. Hindernissen

Een andere manier om snel veel alternatieve focusgebieden (en daarmee focusvragen) te genereren is het benoemen van hindernissen.

Vraag jezelf af: ‘Wat houdt ons tegen?’

Hier begin je met een algemeen doel. Stel bijvoorbeeld dat je verantwoordelijk bent voor het onderhoud van een gemeentelijk park. Helaas is het park een enorme bende geworden. Mensen die het park bezoeken laten massaal hun afval achter. Verpakkingen, blikjes, etensresten en andere smerigheid ontsieren het ooit zo fraaie park. Je algemene doel is: het park afvalvrij krijgen.

Op basis van dit algemene doel stel je jezelf de vraag ‘Wat houdt ons tegen?’
Mogelijke antwoorden op deze vraag zijn in dit geval:

• Mensen ruimen hun afval niet op.

• Het park is al vies, dus nieuwe bezoekers gooien hun afval bij het afval dat er al ligt (afval achterlaten is de norm).

• Bezoekers voelen zich niet schuldig over hun wangedrag.

• Er zijn niet voldoende prullenbakken.

• We kunnen niet alle bezoekers aan het park in de gaten houden.

• We hebben niet genoeg mensen om alle bezoekers aan te spreken op hun (wan)gedrag.

• Het is moeilijk om het afval uit de struiken te plukken. Dit kost veel tijd.

Ook bij deze techniek is het weer de bedoeling om de gegenereerde zinnen om te zetten in focusvragen.

Mogelijke vraagstellingen op basis van bovenstaande hindernissen zijn:

• Hoe zorgen we dat bezoekers aan ons park hun afval opruimen?

• Hoe zorgen we dat mensen hun afval niet achterlaten? (of: Hoe zorgen we dat het park er schoon uitziet, zodat mensen het niet willen ontsieren?)

• Hoe zorgen we dat mensen zich schamen voor het achterlaten van afval?

• Hoe zorgen we dat er voldoende mogelijkheden zijn om afval weg te gooien?

• Hoe kunnen we bezoekers aan het park in de gaten houden?

• Hoe kunnen we bezoekers die zich misdragen aanspreken op hun gedrag? (of: Hoe zorgen we voor voldoende mensen om vervuilers aan te spreken?)

• Hoe kunnen we het makkelijker maken om afval uit struikgewas op te ruimen?

Elk van deze vraagstellingen richt zich op een iets ander aspect van het probleem. Sommige vragen zullen op het eerste gezicht erg op elkaar lijken. Toch kan een klein verschil in formulering tot hele andere ideeën leiden. Neem bijvoorbeeld de eerste en tweede vraag. Het ‘opruimen’ en ‘niet achterlaten’ van afval lijkt hetzelfde. Toch zal nadenken over manieren waarop bezoekers gestimuleerd kunnen worden om hun afval op te ruimen tot andere ideeën leiden dan nadenken over manieren om te voorkomen dat zij afval achterlaten. De focus op ‘opruimen’ gaat al uit van afval. De focus op ‘niet achterlaten’ kan echter ook tot ideeën leiden waarin het ontstaan van afval wordt voorkomen. Bijvoorbeeld door in het park etenswaren zonder verpakking aan te bieden (waardoor mensen minder snel zelf eten mee zullen nemen). Je zou ook kunnen denken aan verpakkingen waar statiegeld op zit, of zelfs composteerbare verpakkingen.

3. Wat is het echte probleem?

De laatste techniek die ik wil behandelen is de techniek ‘Wat is het echte probleem?’ Ook aan de hand van deze simpele vraag kun je verschillende focusvragen bedenken.

Stel, je wilt creatief nadenken over iets dat voor veel ellende zorgt in je fabriek; gereedschap raakt regelmatig zoek.

Beantwoord eerst de vraag ‘Wat is het echte probleem?’ Waarom is het zo vervelend dat gereedschap zoek raakt?

In dit geval zou je kunnen antwoorden:

• Medewerkers zijn regelmatig lang op zoek naar het juiste gereedschap, waardoor de productiviteit omlaag gaat.

• Zoekgeraakt gereedschap moet regelmatig worden vervangen, hetgeen een onwenselijke kostenpost is.

• Rondslingerend gereedschap kan gevaarlijk zijn, omdat medewerkers erover kunnen struikelen en omdat rondslingerende spullen in een machine terecht kunnen komen.

Uiteraard zijn deze inzichten weer input voor nieuwe focusvragen.

In dit geval zouden mogelijke vragen kunnen zijn:

• Hoe voorkomen we dat medewerkers moeten zoeken naar gereedschap?

  (dit kan bijvoorbeeld leiden tot een kast met reserve-gereedschap)

• Hoe zorgen we dat gereedschap niet hoeft te worden vervangen?

  (dit kan bijvoorbeeld leiden tot een eigen nutsriem met gereedschap voor iedere medewerker, waar hij of zij persoonlijk voor verantwoordelijk is)

• Hoe voorkomen we dat gereedschap rondslingert?

  (dit zou kunnen leiden tot sensoren in het gereedschapsbord waarmee na elke dienst automatisch wordt gecheckt of al het gereedschap is teruggehangen, of tot een nutsriem met gereedschap aan elastiek)

Welke focusvraag (of -vragen) je uiteindelijk kiest om creatief over na te denken, kun je het beste bepalen met de direct betrokkenen. Weeg af wat de meest inspirerende vragen zijn en welke aspecten van het probleem het meest kansrijk zijn om over na te denken.

Niets houdt je overigens tegen om over meer dan één variant van de focusvraag na te denken. Vaak is het zelfs erg nuttig om een probleem vanuit meerdere hoeken aan te vliegen.

Hoeveel verschillende vraagstellingen kun jij bedenken rondom je uitdaging?

Meer weten over creatief problemen oplossen?

Maak een afspraak voor een vrijblijvende kennismaking. We laten je graag ervaren hoe je in korte tijd de meest verrassende oplossingen kunt bedenken.